Framing rond het begrotingsakkoord

Er is de laatste paar weken veel aan de hand in Den Haag. We hebben ons er over verbaasd hoe er een taalstrijd ontstond na de val van het kabinet. Zelden werden er zo veel contrasterende frames gepitched. Een unicum in onze polder!

Het begint er steeds meer op te lijken dat onze politici en beleidsmakers het doorkrijgen: het gaat er niet om wat je zegt, maar om wat het publiek hoort. Dus gingen de politieke partijen en journalisten puzzelen: welke woorden moeten we gebruiken om ons perspectief te laten overwinnen? Een overzicht van de opvallende frames rondom het begrotingsakkoord.

Weglopen vs. Rug Rechthouden

De strijd barstte los toen het Catshuis-overleg klapte. In de persconferentie van Rutte en Verhagen zetten zij Wilders neer als een wegloper, iemand die zijn verantwoordelijkheid niet neemt. ‘Het ontbreekt de PVV aan politieke wil en aan politieke moed’ aldus Rutte. Verhagen kon het zich permitteren om wat verder te gaan: ‘Wilders heeft 16 miljoen Nederlanders in de steek gelaten’. Van Haersma-Buma (CDA) en Blok (VVD) sloten zich hier later mooi bij aan: Wilders kan geen verantwoordelijkheid nemen en is daarmee ongeloofwaardig geworden.

Het verhaal van Geert Wilders was uiteraard totaal anders. Zijn boodschap was in de trant van: ‘Ik kan niet tekenen voor een akkoord dat onze ouderen laat bloeden voor de eurocraten in Brussel. Ik hou mijn rug recht, want dit gaat veel te ver. Dan maar verkiezingen’. Het knappe (en irriterende) aan zijn persconferentie is dat hij zoals altijd zich op geen enkele manier liet verleiden om af te wijken van deze boodschap. Hij herhaalde hem net zo lang totdat de journalisten het opgaven. Dat herhalen gold overigens ook voor de VVD’ers en CDA’ers, telkens ging het weer over politieke moed en geloofwaardigheid. Welk frame krachtiger is, ligt uiteraard aan wie je ’t vraagt, maar Wilders zal er best van hebben wakker gelegen.

Het ???-akkoord

Dankzij het sonderen van De Jager (mooi rookgordijn-woord trouwens om machtsverhoudingen in deze gesprekken te verhullen) kwam het tot een nieuw begrotingsakkoord tussen VVD, CDA, D66, ChristenUnie en GroenLinks. En toen gebeurde er iets opvallends: er werd (en wordt) flink geknokt om hoe dit akkoord zou moeten heten. Want wat moeten we vinden van dat akkoord? Dat het een historisch akkoord is suggereert al iets positiefs, gecombineerd met de urgentie voor een akkoord door de hete adem van Brussel. Dus de tegenstanders moesten ingrijpen om het akkoord in een ander daglicht te plaatsen.

Als eerste kwam men (we dachten SP) op de proppen met de naam 'Kunduz-akkoord', omdat deze coalitie eerder een Kamermeerderheid voor de missie naar Afghanistan vormde. Wilders haakte aan: FC Kunduz. PvdA ook. Het duurde even voordat de alternatieven kwamen: Oranje-akkoord (De Jager), Lenteakkoord (GL) en Wandelgangenakkoord (D66). Allemaal pogingen om het akkoord een positieve connotatie te geven. De SP kwam in het debat nog met een pareltje: het akkoord heeft een uiterste houdbaarheidsdatum tot 12 september (dus wat heb je er eigenlijk aan). Nooit eerder werd er zo openlijk gediscussieerd over een naam.

Ondertussen zaten de media met al deze termen in de maag gesplitst. We spraken Xander van de Wulp van de NOS en die begreep direct dat het niet erg objectief was om mee te gaan met de frames van de één of de ander. Maar wat dan? Na overleg heeft de NOS gekozen om het woord ‘Vijfpartijenakkoord’ te gebruiken. Zoals Lars Duursma op Twitter al zei, neutraal is het niet (nooit), maar je laat je in ieder geval niet gebruiken voor politieke doeleinden. Missie – soort van – geslaagd.

De PvdA zette zichzelf buitenspel vs. PvdA werd buitenspel gezet

In het debat dat volgde op het sluiten van het akkoord gebeurde opnieuw iets opmerkelijks. De rol van de PvdA kwam ter discussie te staan. Samsom had wel her en der deelgenomen aan de onderhandelingen, maar tekende niet. In het debat werd geknokt om de beeldvorming rondom deze gebeurtenis. De PvdA nam een slachtofferrol in: wij mochten niet meedoen en tekenen bij het kruisje doen we niet. Buma (CDA) reageerde bikkelhard: ‘De PvdA heeft alle kans gehad en niet gegrepen. Jammer maar eigen schuld.‘ De PvdA kwam hierdoor in het nauw omdat zij in de verdediging moesten: wilden ze nou wél of niet meedoen? En zo ja: waar waren ze dan op het moment suprême?

Het is op zijn minst onverstandig te noemen dat de PvdA voor deze strategie heeft gekozen. Kort ervoor hadden ze namelijk bij de presentatie van hun alternatief voor het Catshuisakkoord grote woorden gekozen: ‘Wij weten wat we willen, wij staan voor onze plannen.’ In het begrotingsdebat brokkelde dit zelfvertrouwen af. Of Samsom nou teveel had getreuzeld, gedraaid of too hard to get had gespeeld, het beeld van een mokkend PvdA aan de zijlijn was het resultaat. En een welles-nietes-discussie schaadt altijd.

Maar wat had de PvdA dan moeten doen? Wij denken dat: ‘Wij bouwen niet op de wankele fundamenten van het meest rechtse kabinet ooit’ stukken beter had gewerkt. Dan hadden ze kunnen zeggen: ‘Natuurlijk praat de PvdA mee, maar wat we hoorden beviel ons absoluut niet. Dan houdt het op’. Nu moest Samsom steeds zeggen: ‘Nee nee, we zijn niet buitenspel gaan staan, we zijn buitenspel gezet.' Lastige boodschap!

Wordt het nu weer rustig in Den Haag?

Dat denken we niet. Er komen verkiezingen aan waarbij iedereen een duidelijke waarden-positie zal moeten innemen. Europa, de wankele economie en bezuinigingen (wat en wie) zullen belangrijke thema’s worden in de campagnes. Waarden moeten goed geframed worden om succesvol te kunnen zijn. Ook zullen de partijen elkaar hard aanpakken en hun daden van de afgelopen tijd negatief neerzetten. Dus ten overvloede het advies voor allen: denk niet alleen na over wat je wilt zeggen, maar zeker ook hoe je dat wilt gaan zeggen!