De geniepige invloed van taal op geldzaken

Op NU.nl lazen we het volgende:

"Dollarkoers gaat onderuit terwijl euro in de lift zit
De waarde van de dollar is de afgelopen dagen stevig gezakt. De Amerikaanse munt staat woensdag op het laagste niveau in bijna vier maanden ten opzichte van de euro. Ook ten opzichte van andere valuta moest de dollar terrein prijsgeven."

Wie hier met een framingbril op naar kijkt, valt iets opmerkelijks op. Namelijk: de metaforen die worden gebruikt om aan te geven wat er aan de hand is. Neem bijvoorbeeld ‘onderuit gaan’ en ‘in de lift zitten’. Dat zijn kenmerken die je normaal eerder aan mensen verbindt. Er is hier dus sprake van personificatie: geld dat zich gedraagt naar menselijke eigenschappen. Het helpt ons iets behoorlijk abstracts beter te begrijpen door het in een menselijk perspectief te plaatsen.

Maar er is meer aan de hand als we nog een laagje dieper gaan, namelijk de sturende invloed van de conceptuele metafoor. James Geary schrijft hierover in zijn boek ‘I is another’, over de invloed van metaforen. In de financiële wereld hebben metaforen namelijk meer invloed dan je op het eerste gezicht denkt. Er is namelijk wat aan de hand met de ‘agency’ in het metaforische taalgebruik. Namelijk of er een gevoel van ‘handelen’ aan vastzit. ‘Stevig zakken’ is iets waar je weinig controle op hebt. Terwijl iemand die ‘in de lift’ staat, toch echt zelf bepaalt op welke verdieping hij uitstapt. Dit patroon zie je vaker. Wanneer een koers daalt, worden veelal woorden als ‘instorten’, ‘kelderen’ en ‘onderuit gaan’. Hier reageren aandelenhandelaars onbewust op, schrijft Geary.

Wanneer de metafoor een totaal gebrek aan controle suggereert, worden aandelen sneller verkocht omdat handelaars er onbewust aan koppelen dat dit aandeel nog verder zal gaan dalen. Immers: iets dat instort stopt daar pas mee als het volledig ingestort is. Aandelen die ‘opklimmen’ of ‘gigantisch stijgen’ worden juist massaal ingekocht, omdat hierbij het gevoel zich opdringt dat deze verder zullen gaan stijgen. Dit komt omdat deze metaforen een gevoel van ‘agency’ in zich hebben: er zit een gecontroleerde beweging of een soort van bewust idee achter. Vraag je dit na bij aandelenhandelaars en dan zullen ze het in alle toonaarden ontkennen. Ze hebben het namelijk simpelweg niet door.

Dus brengt het lezen van een nieuwsbericht je in de verleiding om wat aan je aandelenportfolio te doen? Kijk dan eens goed naar de werkwoorden die worden gebruikt. Grote kans dat je zo’n conceptuele metafoor tegenkomt… met weinig echte voorspellende waarde.