De framing in de Troonrede 2019

sep. 17, 2019

De Troonrede: onze koning aan het woord, maar over zijn lippen komen woorden die druk bevochten zijn op de verschillende ministeries. Het eindresultaat is dan ook een allegaartje aan onderwerpen, mooi bijeengebonden met een overkoepelende boodschap. Een fraaie speech is de Troonrede eigenlijk niet. Maar het geeft de regering wel de mogelijkheid om het eerste startschot te lossen in hoe de plannen voor het aankomende jaar gezien moeten worden door ons, de burger. In de Algemene Beschouwingen die erop volgen zal er nog genoeg geframed worden, maar uit deze openingszet blijkt dat Rutte zijn frames voor de komende tijd duidelijk paraat heeft. In deze analyse zoomen we er op een aantal in.


Het overkoepelende frame

Opvallend in de toespraak was hoe de koning begint met een terugblik naar 75 jaar geleden toen Nederland bevrijd werd: “75 jaar later lijken vrijheid, democratie en een sterke rechtsstaat vanzelfsprekende waarden. Maar wie de wereld beschouwt, realiseert zich hoe bijzonder het is te leven in een land waarin mensen zich veilig kunnen voelen. Waarin vrijheid samengaat met verdraagzaamheid en verantwoordelijkheidsgevoel”. Naast een allitererende drieslag (drie waarden met een v), zit er ook een lesje in aan de mopperaars: je moet er wel wat voor blijven doen. En dat is: hard werken. Dat deden de generaties voor ons en dat worden wij ook geacht te doen. Een mooie opmaat naar de flinke beleidsmaatregelen die later in de toespraak aan bod komen. Ja, die mogen wat kosten, maar daar krijg je dan ook wat voor terug. Niet meteen, zoals Z.K. Hoogheid aangeeft, om daar vervolgens een investering in onderwijs als voorbeeld aan te koppelen. Blijf niet hangen in het nu, maar kom in ‘verzet’ voor de toekomst, waar de toespraak via een citaat van een 96-jarige bevrijder mee afsluit. Dat betekent dat je nu wat doet met de ‘dwingende winstwaarschuwing’ die we o.a. door de naderende Brexit voor de kiezen krijgen.


Als je kijkt naar de investeringen lijkt het geen onverstandig les om aan de luisteraar mee te geven. De algemene boodschap waarmee we het pakket aan beleidsmaatregelen moeten beoordelen is: het gaat goed, maar we moeten wel flink investeren om dat zo te houden. De onrustige wereldmarkt zorgt ervoor dat we minder gemakkelijk ons natje en droogje kunnen organiseren. Eigenlijk vertelt Rutte ons tussen de regels door: niet piepen dat we nu onze portemonnee trekken, u krijgt er later en véél later genoeg voor terug. Ondanks dat de plannen niet overal even concreet werden benoemd (of nog niet werden gemaakt), werd er wel al goed nagedacht over de framing van een aantal belangrijke issues.

Frame voor klimaat

Uit het regeerakkoord van dit kabinet werd al duidelijk dat zij beseffen dat je klimaatplannen niet verkocht krijgt met 5-voor-12 scenario’s, terwijl dit jarenlang het enige mogelijke frame leek. Waar het regeerakkoord de energietransitie nog framede als een kans om minder afhankelijk van Poetin en de olielanden te worden, wordt nu tot twee keer de opbrengst ‘schone lucht’ benoemd als trigger voor klimaatplannen. Slim is het frame om het te vergelijken met de waterwerken, die ons niet alleen veiligheid maar ook een exportkans brachten. “Schone lucht en nieuwe vormen van energie kunnen hand in hand gaan met duurzame landbouw, schone mobiliteit en kansen voor een innovatief bedrijfsleven”. Oftewel: het is een investering die zich op meerdere manieren gaat terugbetalen. Door het zo te framen, kunnen de consequenties als je het niet doet achterwege gelaten worden. En de rekening (die ‘eerlijk’ verdeeld moet worden) weegt ook nog eens wat minder zwaar.


Frame voor zorg

Het tweede geframede issue is de zorg. Er spelen 'grote vragen voor de lange termijn', omdat we langer leven maar lang niet altijd in goede gezondheid. De zin die dat uitlegt zal uitgebreid overlegd zijn bij het betreffende ministerie: “Maar daarmee stijgt ook het aantal chronische aandoeningen en is er steeds meer zorg nodig, terwijl er grenzen zijn aan de beschikbaarheid van mensen en middelen.” Want zo’n zin kan mensen al gauw in het verkeerde keelgat schieten. Is het de schuld van de zorgzoekende dat de zorg steeds duurder wordt? Frames die veel terugkomen in het publieke debat over zorg zijn het ‘graaiersframe’ (er wordt veel geld verdiend over de rug van de patiënt) en het ‘verspillingframe’ (er worden te veel middelen weggegooid en tijd aan administratie verspild). Dát zijn voor veel mensen de grote problemen, niet het feit dat we steeds ouder worden. In de toespraak wordt snel overgegaan op oplossingen: meer ‘liefdevolle’ handen aan het bed, de sector aantrekkelijker maken en technische innovatie. Wie goed luistert, hoort in dat lijstje ook preventie en een sportakkoord. Dus de burger krijgt wel degelijk zelf ook een belangrijke verantwoordelijkheid toegedicht, alleen blijft dat – strategisch slim – op de achtergrond.

Framing dienstverlening overheid

Het laatste issue is de dienstverlening van de overheid: die moet beter. De burger moet zich beter geserviced voelen. Twee zinnen vielen op: “De oorzaken van de huidige problemen zijn divers: verouderde ICT, personeelstekorten en te veel te gedetailleerd beleid, waardoor de uitvoering te ingewikkeld wordt. Medewerkers van uitvoeringsorganisaties staan hierdoor soms voor een onmogelijke opgave en de menselijke maat verdwijnt uit het zicht.” Het is een klassieker: het ‘systeemfoutframe’. In dit frame belanden goed bedoelende medewerkers in een systeem dat hen dusdanig tegenwerkt dat zij hun werk niet meer goed kunnen doen. Niet de mensen, maar het systeem waarin zij gevangen zitten moet dus veranderen. Het zal enerzijds een opluchting geweest zijn voor de meeluisterende medewerkers van de Belastingdienst en het UWV die actief benoemd werden. Anderzijds geeft het ook aan dat we er niet te veel van moeten verwachten: een systeem dat zijn gebruikers gevangenhoudt, geeft zich niet zomaar gewonnen.


Benieuwd welke tegenframes er tijdens de Algemene Beschouwingen tevoorschijn komen!

Deel dit artikel:

Andere artikelen

22 nov., 2023
"Dat doe je thuis toch ook niet?!", horen we vaak in workshops. Je hoort de frustratie: het gevoel dat mensen prima weten wat wel of niet de bedoeling is, maar dat ze het gewoon vertikken om het gewenste of zelfs 'normale' gedrag te laten zien. Als je denkt dat mensen je bewust dwarszitten, dan kan dat op den duur een nogal giftige sfeer veroorzaken. Terwijl dat vaak helemaal niet nodig is: mensen willen vaak best 'goed' gedrag laten zien, maar hun brein wordt op de één of andere manier tegengewerkt. Als je daar inzicht in krijgt, dan kun je de juiste interventie erbij zoeken.
22 nov., 2023
Als je iemand maar vaak genoeg een appel voorhoudt, dan gaat hij vanzelf gezondere keuzes maken, toch? Nou, zo simpel is het niet. En gelukkig ook maar want anders zouden we wel héél makkelijk beïnvloed kunnen worden. Maar door dit soort kort-door-de-bocht aannames heeft nudging onterecht het imago gekregen van ‘grappige’ psychologische duwtjes zonder veel effect. Nudging kan wel degelijk goed werken, maar dan moet je wel aan een aantal voorwaarden voldoen.
05 jul., 2023
Politieauto’s die in de hens gingen, winkels die werden gesloopt en zwaar vuurwerk dat als wapen werd gebruikt. De rellen in Rotterdam van 19 november 2021 staan bij velen nog in het geheugen gegrift. Men sprak van een ‘on-nederlandse’ situatie, waarbij de politie zelfs met scherp schoot op relschoppers. Een heftige avond, waarbij emoties als boosheid en frustratie, maar ook angst en verdriet de boventoon voerden. Al snel kwamen de reacties vanuit het hele land. Men was verbouwereerd dat dit in Nederland kon gebeuren, buurtbewoners pakten een bezem in de hand om de wijk weer schoon te vegen en toen Mark Rutte werd gevraagd naar een reactie, zei hij niet te willen zoeken naar ‘sociologische verklaringen’. Maar een verklaring is niet hetzelfde als een vergoelijking. Waarom is gebeurd wat is gebeurd? En ook: hoe kunnen we voorkomen dat er ooit zoiets weer gebeurt? Daarvoor zullen we toch echt iets dieper moeten kijken.
Share by: